Kỹ thuật trồng cây mãng cầu xiêm tại huyện Đắk R’Lắp tỉnh Đắk Nông

Điều kiện sinh trưởng của mãng cầu xiêm

Mãng cầu xiêm hay còn gọi là mãng cầu gai, na gai, na Xiêm. Điều kiện sinh trưởng của giống cây này như sau:

• Nhiệt độ: từ 25 – 32 độ C. Không chịu được thời tiết lạnh. Tuy nhiên na gai lại phát triển tốt khi có mưa nhiều, độ ẩm cao. 
• Ánh sáng: Là cây ưa sáng, cây được chiếu ánh nắng nhiều sẽ cho năng suất cao, chống chịu sâu bệnh tốt.
• Đất đai: Thích nghi được với nhiều loại đất khác nhau nhưng khả năng chịu úng kém. Độ pH từ 4,5 – 6,5. Cây giống ghép gốc bình bát có thể trồng và sinh trưởng ở những nơi ngập úng, nhiễm phèn và mặn.

Vậy mãng cầu xiêm được trồng nhiều ở đâu? Miền Bắc có trồng được mãng cầu xiêm không? Với điều kiện sinh trưởng trên thì mãng cầu gai được trồng nhiều ở các tình miền Tây, trong đó phổ biến hơn cả là Hậu Giang. Loại quả này cũng được trồng rải rác ở một số ít tỉnh miền Trung. Nhưng hoàn toàn không thể trồng được ở miền Bắc do điều kiện khí hậu đặc thù của miền Bắc.

1. Chọn giống mãng cầu xiêm

Công tác giống ở nước ta chưa được phát triển phổ biến. Do đó để bắt đầu trồng mãng cầu xiêm, bà con có thể chọn hạt giống từ cây mẹ. Có các đặc điểm: cho nhiều trái, hình thù đẹp, đều trái, tỉ lệ cơm nhiều, múi thơm. Sau đó chọn một quả già để lấy hạt ươm giống. 

Ngoài ươm hạt giống, bà con cũng có thể mua cây ghép hoặc chiết cành về trồng. Tuy nhiên cần tuyển chọn cây tốt, không có sâu bệnh hại, lá không bị dập nát. 

Còn nếu những vùng đất nhiễm mặn, nước thường xuyên dâng cao, ngập úng thì nên ghép gốc bình bát. Như vậy cây sẽ thích nghi tốt với các loại đất phèn, hạn, ngập úng. Đồng thời phương pháp này cũng giúp cây sinh trưởng tốt, cho nhiều trái, thời gian thu trái lâu hơn.

2. Thời vụ trồng mãng cầu xiêm

 Bà con ở miền Tây có thể trồng mãng cầu xiêm quanh năm. Nhưng nên trồng vào đầu mùa mưa từ tháng 4 – 5 dương lịch để tiết kiệm nước tưới tiêu giai đoạn đầu. 

3. Mật độ trồng mãng cầu xiêm

Tùy vào đặc thù, diện tích vườn trồng, bà con có thể trồng cây mãng cầu gai xen canh hoặc chuyên canh. 

• Trồng xen canh: có thể trồng hai bên mé mương nơi có nhiều ánh sáng chiếu. Và tùy thuộc vào cây chính trong vườn.
• Trồng chuyên canh: trồng theo hàng hoặc trồng theo kiểu nanh sấu: 3m x 3m. Trung bình từ 750 – 1.000 cây/ha.

4. Chuẩn bị đất trồng cây mãng cầu xiêm

Mãng cầu gai có thể thích nghi đợc với nhiều loại đất khác nhau như đất phèn, phù sa ven sông, đất bãi bồi nhưng bà con cần chú ý độ pH từ 4,5 – 6,5.

Hố đất trồng cần được đánh tơi xốp, tạo thành các mô đất rộng từ 40 – 60cm cao từ 25 – 30cm. 

Tiến hành chuẩn bị đất trước 5 – 7 ngày để có thời gian phơi ải, diệt trừ sâu bệnh. Đồng thời bón vôi bột và bón lót phân chuồng hoai mục 2 – 3kg + phân lân 200g mỗi hố để cải tạo, bổ sung dinh dưỡng cho đất.

5. Cách trồng mãng cầu xiêm

Đặt cây ghép gốc bình bát xuống hồ đất sau đó vùi đất thịt xung quanh chắc chắn sau đó tươm đẫm nước cho cây. 

Đối với cây ươm bằng bầu, tháo bầu nhẹ nhàng, đặt chính giữa gốc. Sau đó lấp đất xung quanh tạo thành một mô đất cao 10cm. Mỗi năm sẽ tiến hành bồi mô theo bán kính của tán lá.

6. Chăm sóc cây mãng cầu xiêm

❖ Bón phân

Bón lót: 

Sử dụng: 10 – 15kg phân chuồng hoai mục + 0,5kg phân lân đã nung chảy + 0,5kg vôi bột để bón vào mỗi hố trồng. 

Bón thúc:

Bà con có thể sử dụng phân bón tổng hợp NPK 10 – 10 – 10 hoặc NPK 16 – 16 – 8, Và mỗi năm 10kg phân chuồng hoai mục để bón lót cho cây trong 3 năm. Những năm tiếp theo mỗi năm bón tăng thêm 0,3kg phân tổng hợp NPK. Bón bến năm thứ 9 thì dừng ở mức độ đó, không tăng nữa. Liều lượng như sau:

	Phân NPK 10 – 10 – 10 (kg/cây)	Phân NPK 16 – 16 – 8 (kg/cây)
Năm thứ 1	0,1	0,2
Năm thứ 2	0,4	0,5
Năm thứ 3	0,8	0,7
Năm thứ 4	1,2	1

Khi bón phân, bà con chia làm 2 – 3 lần bón: Sau khi thu hoạch (cuối mùa mưa). Và khi cây đang nuôi quả (đầu và cuối mùa mưa). Ngoài ra vào đầu mùa mưa, bà con bón thêm 1kg phân lân nung chảy vào mỗi gốc cây. Cuối mùa mưa bón 0,2kg kali/cây.

Tiến hành bón theo chiều tán lá, có thể xới đất lên chôn lấp phân hoặc tải đều phân dưới tán lá cách gốc khoảng 0,5m rồi tưới nước lên để phân tan đều. Trường hợp đất trồng quá xấu, đất cát thì thì lượng phân chuồng nên tăng từ 10 – 20kg/cây/năm. 

Bà con cũng có thể sử dụng chế phẩm sinh học EM1 để bón hoặc phun tưới cho cây mãng cầu xiêm. Chế phẩm EM1 có rất nhiều tác dụng đối với cây trồng và đất trồng. Cải tạo hệ đệm sinh học của đất, giúp cây phát triển khỏe mạnh. Và khả năng chống chịu sâu bệnh tốt, tăng tỉ lệ đậu trái…

Cách dùng:

•  Pha với nước sạch theo tỉ lệ 1 : 200 đối với cây lớn và 1 : 400 đối với cây nhỏ để tưới dưới gốc cây.
•  Pha với nước theo tỉ lệ 1 : 1000 để phun thật đậm qua lá, phun cách nhau 15 ngày/lần (tránh thời điểm ra hoa, đậu quả) để tăng năng suất và chất lượng trái.

Chế phẩm sinh học EM1 an toàn, vô hại, không chứa các loại thuốc bảo vệ thực vật nguy hiểm cho con người.

❖ Tưới nước

Mãng cầu ta tuy sống ở nhiệt độ cao, khả năng chịu hạn tốt nhưng để cây sai nhiều trái cần tưới đủ nước. Nếu trồng vào đầu mùa mưa, bà con không cần tưới quá nhiều. Tháng mùa khô, tưới mỗi ngày một lần khi cây chưa ra trái. 

Chú ý khi cây đang mang trái non cần tưới đủ nước, nếu thiếu nước cây sẽ bị rụng lá và rụng trái, quả nhỏ. Thời điểm ra trái nếu vào mùa khô thì tưới 2 – 3 lần/tuần.

Nếu trồng mãng cầu gai ghép gốc bình bát thì bà con có thể sử dụng nước ở độ mặn dưới 11‰ để tưới cho cây. Nhìn chung, đây là loại cây ăn quả khá dễ tính. 

❖ Quản lý cỏ dại

Mãng cầu xiêm là cây tiểu mộc cho quả lâu năm, cây có thể cao từ 6 – 8m. Cho nên cỏ dại hầu như không làm ảnh hưởng nhiều đến khả năng sinh trưởng của cây. Tuy nhiên, giai đoạn đầu và thời điểm bón phân, bà con cần có biện pháp làm sạch cỏ để tránh cỏ dại hút hết chất dinh dưỡng cây trồng. 

❖ Tỉa cành, tạo tán

Trong kỹ thuật trồng cây mãng cầu xiêm, muốn cho nhiều trái, năng suất vượt trội, bà con cần tỉa cành, tạo tán theo độ tuổi của cây. 

Thời kỳ đầu khi chưa ra trái: cắt tỉa tạo bộ khung và định hình tán cho cây. Mỗi cây chỉ nên để từ 3 – 4 cành.

Tiếp tục khi mỗi cành phát triển, bà con bấm ngọn để tạo tán cấp 1, tán cấp 2, 3 giống ngư trong kỹ thuật trồng bưởi da xanh. Việc tỉa bớt cành và tạo tán sẽ giúp tập rung dinh dưỡng vào bộ cành lớn của cây, kích thích ra nhiều quả, dễ thu hái. 

❖ Thụ phấn bổ sung 

Rất nhiều bà con trồng và chăm sóc cây mãng cầu xiêm rất đúng kỹ thuật, ra nhiều hoa nhưng tỉ lệ đậu trái rất thấp. Đấy là nhược điểm ở hầu hết các vườn trồng. Do đó, bà con cần tiến hành thụ phấn bổ sung cho hoa theo phương thức thủ công để tăng tỉ lệ đậu quả. 

Tiến hành như sau:

• Chọn hoa lấy phấn: 

Lấy phấn của hoa kích thước nhỏ hoặc hoa mọc ở đầu cành nhỏ. Một hoa lấy phấn có thể thụ được từ 6 – 8 bông hoa. 

Để lấy phấn, bà con quan sát bông hóa có 3 cánh trong nở hơi lớn, ở bên trong có tiểu nhị màu hơi đen nhạt. Khi các tiểu nhị bắt đầu tách rời thì cắt hoa lấy phấn. 

Tiến hành cắt hoa vào chiều và bảo quản trong hộp giấy. Sáng hôm sau bẻ hết cánh hoa, rũ để tiểu nhị rơi trên giấy, dùng tăm bông chà nhẹ lên tiểu nhị để tách hạt phấn ra khỏi túi phấn 

• Chọn hoa thụ phấn

Chọn hoa to mọc trên thân, cành chính, hoa không có sâu bệnh, phần cuống hoa to.

Khi thấy 3 cánh hoa bắt đầu hé thì dùng tay mở nhẹ nhàng cánh, quan sát nếu thấy nướm nhụy cái tươm mật thì bà con tiến hành thụ phấn bổ sung cho hoa. 

• Cách thụ phấn bổ sung 

Kẹp chặt cuống hoa vào giữa ngón trỏ và ngón giữa, còn ngón cải sẽ mở nhẹ nhàng cánh hoa. 

Dùng tăm bông gòn đã có hạt phấn phết nhẹ nhàng lên nướm nhụy cái. Tiến hành 3 lần liên tiếp để tăng tỉ lệ thụ phấn và giúp trái phát triển đều, đẹp.

Sau từ 5 – 7 ngày, bà con quan sát những bông hoa đã thụ phấn nếu thấy cuống còn xanh, kích cỡ phát triển lớn hơn thì việc thụ phấn bổ sung đã thành công. 

❖ Bao trái mãng cầu xiêm

Tiến hành bao trái cho mãng cầu xiêm khi đậu quả được từ 1 – 2 tháng. Bao trái vừa để ngăn các loại sâu bệnh tấn công vừa giúp hạn chế ảnh hưởng của thuốc trừ sâu đối với quả. Để bà con nông dân có thể thu được trái sạch, an toàn, đảm bảo tiêu chuẩn nông nghiệp đầu ra, tăng tính cạnh tranh trên thị trường. Từ đó  mang lại giá trị kinh tế cao. 

Bà con có thể dùng túi nilon hoặc mua túi bao trái mãng cầu gai ngoài thị trường. Túi mua bên ngoài không làm trái bị đổ mồ hôi, giữ độ thông thoáng, đồng thời bảo vệ quả khỏi tia cực tím.

7. Phòng trừ dịch bệnh gây hại

Cây mãng cầu xiêm tuy dễ trồng và chăm sóc nhưng cũng bị một số sâu bệnh gây hại tàn phá. Làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Do đó, bà con cần thường xuyên quan sát để có biện pháp xử lý kịp thời, tránh lây lan ra cả vườn.

Một số bệnh thường gặp như:

Bệnh thối rễ: 

Bệnh này do nấm và tuyến trùng gây ra. Cây bị bệnh sẽ nhanh suy yếu, lá vàng úa, rụng lá, cây sẽ chết dần dần. Bộ rễ bị hoại tử. Bệnh này tấn công từ rễ vào gốc làm cây chết từ trong ra ngoài. Với những cây đã chết hoặc quả rụng do bệnh, bà con nên đào hồi chôn.

Đồng thời sử dụng nấm Paecilomyces spp chế phẩm sinh học Trichoderma kết hợp với phân chuồng đã ủ hoai mục để bón cho cây. Liều lượng bón từ 20  – 100g tùy vào tuổi thọ của mỗi cây. Ngoài ra, bà con có thể phun thuốc Funomyl, Topsin khoảng 2 lần vào đầu và giữa mùa mưa để phun cho cây, phòng trừ sâu bệnh. 

Bệnh thán thư:

Bệnh thán thư do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra. Cây bị bệnh sẽ bị thối mềm trên nhánh, lây lan sang quả. Đặc biệt bệnh này lây lan nhanh vào mùa mưa. 

Để phòng bệnh, bà con cần cắt tỉa cây để tạo sự thoáng mát giúp cây quang hợp tốt. Những cây chết, quả rụng cần tiêu hủy để tránh lây lan. Có thể chôn hoặc đốt.

Biện pháp xử lý: 

Sử dụng nấm Paecilomyces spp chế phẩm sinh học Trichoderma kết hợp với phân chuồng đã ủ hoai mục để bón cho cây. Liều lượng bón từ 20  – 100g tùy vào tuổi thọ của mỗi cây. 

Đồng thời tiến hành phun thuốc: Dùng thuốc Binhnavil 50SC (Carbendazim): 0,4 – 0,5 kg/ ha pha với 600-800 lít nước phun đều cho 1 ha. Không phun khi trời đang nắng to hoặc mưa to. Không phun trước khi thu hoạch 20 ngày. 

Rầy mềm, rệp sáp, ruồi đục lá:

Ngoài ra còn một số loại rầy, rệp, sâu bệnh hút nhựa ở trái làm trái. Sẽ làm ảnh hưởng đến năng suất, tạo cơ hội cho mầm bệnh phát triển. 

Bà con dùng Bi 58 40 EC(Dimethoate) pha với nước theo tỉ lệ 25-30 ml/ bình 8 lít, liều lượng 1,0-1,5 lít/ ha. Phun ướt hết thân và lá. Ngừng phun trước khi thu hoạch ít nhất 14 ngày.

Lưu ý: Thuốc này gây độc cho cá, các loài động vật thủy sinh và ong mật. Do đó bà con cần có biện pháp sử dụng thích hợp. 

8. Thu hoạch mãng cầu xiêm

Nếu áp dụng đúng kỹ thuật trồng và chăm sóc mãng cầu xiêm. Thì từ thời điểm thụ phấn đến khi thu trái sẽ kéo dài khoảng 3 – 4 tháng.

Cắt cả phần cuống bên trên, thu hoạch nhẹ nhàng tránh làm quả bị dập nát.

Thực hiện đúng kỹ thuật trồng mãng cầu xiêm trên đây, bà con sẽ có một vườn cây ăn quả năng suất vượt trội, quả to và đồng đều cho hiệu quả kinh tế cao. Chúc bà con thành công với mô hình trồng cây mãng cầu xiêm mà Công Ty CP Siêu Thị Nhà Nông cung cấp.

>>>> Xem thêm về KỸ THUẬT CANH TÁC MÃNG CẦU (NA)